Абубакри Сиддиқ (р) рафиқи наздики Расулуллоҳ (с), саҳобии ҷалилулқадр ва ха-лифаи аввали Ислом буд ва мулаққаб ба Сиддиқ. Расули акрам (с) дар зиндагии хеш ӯро барои намоз имом муқаррар карда буд. Номи аслиаш Абдулкаъба буд. Пас аз Ислом номи худро Абдуллоҳ гузошт, кунияташ Абубакр ва ба Сиддиқи акбар шӯҳрат дошт. Сардори Қурайш буд ва ба хонаводаи Бани Тайим тааллуқ дошт. Арабҳо ӯро хеле эҳтиром мекарданд. Пеш аз Ислом оварданаш тиҷорат мекард ва аз ҷумлаи тавонгарон ба шумор мерафт. Як теъдод ғуломоне, аз ҷумла Билол, Хабоб, Аммор, Омир ва Ёсир (р)-ро харида озод кард. Дар байни мардон аввалин шахсе буд, ки имон овард. Дар даврони хилофаташ бар зидди монеъини закот ҷиҳод эълон кард ва фитнаи муддаиёни дурӯғини нубувватро саркӯб кард. Барои тадвини Қуръони маҷид анҷуманеро муқаррар кард. Дар аснои сафари ҳиҷрат дар ғори Савр саодати ҳамроҳӣ бо Паёмбари маҳбуб (с) насибаш шуд. Дар тамоми ғазоҳо иштирок карда буд, дар бораи ӯ Расулуллоҳ (с) гуфтааст: “Агар ман бихоҳам дар дунё дӯстеро интихоб кунам, он шахс танҳо Абубак¬ри Сиддиқ (р) мебошад. Давраи хилофати Сиддиқи Акбар (р) ду солу шаш моҳ ва даҳ рӯз буд. Ин роҳрави роҳи муқаддаси Ислом дар соли даҳуми ҳиҷрӣ ба таърихи дуввуми ҷимодуссонӣ дар Мадинаи Мунаввара вафот ва дар паҳлӯи Расулуллоҳ (с) ба хок супурда шуд.
Дар ин ҷо намунаҳое аз каломашро нақл мекунем:
Намоз:
Эй мардум! Аллоҳ он оташе, ки барои шумо омода кардааст, бархезед ва онро тавассути намоз бикушед. Намоз бо ду саҷдаи саҳв пурра мешавад.
Модар, падар, мард ва зан:
Шахси нек касе мебошад, ки давлати илмро ҳосил кунад ва оҷизӣ ихтиёр намояд.
Инсони бад ва камақл касе аст, ки давлати илмро ба даст оварад ва мутакаббир шавад.
Аз нишастан бо бадон танҳоӣ беҳтар аст.
Қавме залил мешавад, ки умури хешро ба занон биспорад.
Аломати шиносоии оқил кам гуфтан аст.
Хушҳол сохтани модару падар сабаби некбахтии дунё ва василаи наҷот дар охи-рат аст.
Занонро сурхии тилло ва зардии заъфарон ҳалок мекунад.
Ҳеҷ касе орзуи маргро намекунад, магар он ки бар аъмоли хеш мутмаин бошад.
Садақа:
Барои фақир бо адаб ва оҷизӣ садақа бидеҳ.
Ба садоқат ва хушҳолӣ садақа ва хайрот додан, аломати қабулияти он аст.
Сабр, гиря ва мусибат:
Реҳлати Расулуллоҳ (с)-ро ба ёд дошта бош, то мусибатҳои худат бароят хурд ва кӯчак маълум шавад.
Гап задани бисёр таҳдоби (таҳкурсӣ) мусибат аст.
Касе ки тоқати гиристан надорад, бар гирякунанда раҳм кунад.
Мубоҳиса бунёди мусибат аст.
Дар сабр ҳеҷ мусибате нест ва дар гиря ҳеҷ фоидае не.
Қавме, ки дар корҳои бад масруф бошад, Аллоҳ (ҷ) бар сарони қавм мусибат меоварад.
Эй мардум! Аз тарси Аллоҳ (ҷ) ҳар қадар гириста метавонед, гиря кунед, зеро рӯзе наздик аст, ки гирёнанда мешавед. (дар қиёмат)
Савоби ҳар чизе андозае дорад, магар савоби сабр аз андоза берун аст.
Ба ҳар бандае, ки даҳ хислат насиб шавад, ӯ аз офатҳо ва масоиб дар амон ме-монад ва ба дараҷаи муқаррабин ва муттақин мерасад:
1. Садақаи давомдор, ки бо он дилаш қонеъ бошад.
2. Сабри давомдор, ки бо шукри доим ҳамроҳ бошад.
3. Фақри давомдор, ки бо тақво ҳамроҳ бошад.
4. Фикри давомдор дар бораи махлуқоти Аллоҳ (ҷ), ки бо шиками гурусна ҳамроҳ бошад.
5. Ғами давомдор, ки бо тарс пайваста бошад.
6. Кӯшиши давомдор, ки бо бадани мутавозеъ ҳамроҳ бошад.
7. Нармии давомдор, ки бо меҳрубонӣ ҳамроҳ бошад.
8. Муҳаббати давомдор, ки бо ҳаё ҳамроҳ бошад.
9. Илми нофеъ, ки бо нармии давомдор ҳамроҳ бошад.
10. Имони давомдор, ки бо ақли маҳкам ҳамроҳ бошад.
Шукркунандагон ба ростгӯӣ наздиканд.
Имон, рӯза, ҳаҷ ва ҷиҳод
Ҷиҳод як фаризаи имонӣ аст ва савоби он он қадар зиёд аст, ки андоза шуда наметавонад.
Ҷиҳод бо куффор ҷиҳоди асғар аст, ҷиҳод бо нафс ҷиҳоди акбар аст.
Рӯза бо садақа комил мешавад, ҳаҷ бо ҳадя пурра мешавад.
Беҳтарин ҷиҳод ин аст, ки сухани ҳақ дар муқобили золим гуфта шавад.
Ислом танҳо ҷангеро раво медонад, ки барои эълои калиматуллоҳ бошаду бас.
Камол ва пурра шудани имон дар ҷиҳод аст.
Бар касе ки насиҳат асар накунад, пас бидон, ки қалбаш аз имон холӣ шудааст.
Он қавме аз мусалмонон, ки аз ҷиҳод дар роҳи Худо рӯ мегардонанд, он қавм дар гудоли зиллат ва расвоӣ ва торикӣ андохта мешаванд.
Суханҳо, дил, забон ва чашмҳо
Ба он рӯзе, ки гузашт ва ҳеҷ некӣ аз ту ба вуҷуд наомад, гиря кун.
Вақте забон хароб шавад, нафсҳо ба он гиря мекунанд.
Сухан гуфтани зиёд боиси фаромӯшӣ мешавад, яъне суханони зиёд сабаби аз ёд рафтани якдигар мегарданд.
Бар он рӯзе гиря кун, ки аз умрат кам мешавад ва дар он Худованд (ҷ)-ро ёд накардаӣ.
Ғамҳои зиёд бар дил аз роҳи чашм меояд.
Вақте қалб хароб шавад, фариштаҳо ҳам бар он мегирянд.
Чашми хешро ҳифозат кунед, зеро ки он дарвозаи дил аст ва тамоми офат аз ин роҳ дохили ҷисм мегардад.
Дар сухан гуфтан камгӯиро ихтиёр кунед, ҳамон қадар ки шунида шавад.
Дар сухани зиёд мавзӯъ аз назди инсон зоеъ мешавад.
Бештари вақт барои инсон тамоми мушкилот аз гуфтааш пайдо мешавад.
Илм ва амалу мол
Илм бидуни амал ҳеҷ фоидае надорад ва амали беилм монанди шахси бемор аст.
Он олимон душмани Худованд (ҷ) ҳастанд, ки назди амирон мераванд ва он ами-рон дӯстони Худованд (ҷ) ҳастанд, ки назди уламо мераванд.
Парҳез кунед, ки фоида бирасонад, амал кунед, ки амал қабул мешавад.
Ба сабаби илм касе ҳам даъвои худоӣ накарда, аммо ба сабаби молу давлат би-сёр касон кардаанд.
Дар қалбе, ки илм набошад, монанди мурда аст.
Дар тамоми аъмолу афкори хеш Худованд (ҷ)-ро доно ва бино бидонед.
Илм мероси Паёмбарон ва мол мероси Фиръавн ва Қорун аст.
Дил мурда аст ва зиндагии он илм аст, илм ҳам мурда аст ва ҷустуҷӯи илм зиндагии он аст.
Инсони нек ва шариф ба воситаи илм оҷиз гардад ва инсони шарир мутакаб¬бир мешавад.
Хоҳандаи дин амали бештаре мекунад ва хоҳандаи дунё дар илм зиёдат мекунад.
Илм вақте зиёд шавад, маккорӣ пайдо мешавад ва вақте кам шавад, камақлӣ пайдо мешавад.
Мардум ба забон мегӯянд “мурданӣ ҳастам”, аммо чунон амал мекунанд, ки “ҳаргиз намемирам”.
Офат ва тарс
Агар тарси муъмин аз Аллоҳ (ҷ) бо муҳтоҷиаш санҷида шавад, бояд баробар бошад.
Худро ба Аллоҳ (ҷ) биспоред, то бо шикасту вабо дучор нашавед.
Эй мусалмонон, аз Худо битарсед, он рӯз наздик аст, ки дар он ҳар сухани пинҳон ошкоро шавад ва ба мардум ҳарчи ошкор шавад, дар кадом чиз чӣ қадар ҳисса доштед ва чӣ карда будед ва чиро боқӣ мондаед.
Аз Аллоҳ (ҷ) битарсед ва мусалмон шавед.
Тарс аз Аллоҳ (ҷ) ба андозаи илм мебошад ва бепарвоӣ ба андозаи ҷаҳолат.
Аз Аллоҳ (ҷ) битарсед, зеро Ӯ ба ботини шумо ҳамчунон бохабар мебошад, мо-нанди ин ки ба зоҳир.
Барои муъмин ин қадар амал кофӣ аст, ки аз Аллоҳ (ҷ) битарсад.
Инсон ва ахлоқ
Ахлоқ он аст, ки кайфари аъмол гирифта нашавад.
Ҷавоб додан барои суолкунанда ҳақ аст ва беҳтарин ҷавоб ахлоқи нек аст.
Ахлоқи баргузида он аст, ки муовизаи некӣ гирифта нашавад.
Тааҷҷуб мекунам, ки инсони заъиф чӣ гуна ҷуръати нофармонии Аллоҳи қавиро мекунад.
Инсони бадбахт он аст, ки пас аз марг низ гуноҳаш зинда бимонад.
Инсоне ки тааммуқ ва тафаккурро одоти худ созад ва хоҳишоти нафси худро қабул накунад, бидон, ки Аллоҳ таъоло бар вай раҳм кардааст.
Ҷавонмарди ҳақиқӣ он аст, ки як инсон бор ва таклифи дигареро ба дӯш гирад.
Модари мусибатҳо гуфтаҳои худи инсон аст.
Ҷавонмардӣ ва саховат
Таклифи дигаронро рафъ кардан ва бар худ таклиф ниҳодан саховати ростин аст.
Маргу зиндагӣ, дунё ва охират
Даврони зиндагӣ умури аҷибе аст, аммо ғафлат аз он аҷибтар аст.
Маро ба тиккаи нав кафан накунед, зеро зиндагоне, ки бараҳнаанд нисбат ба ман бештар мустаҳиқ ҳастанд.
Марг ба нисбати оянда осон, аммо нисбат ба муқобил хеле сахт аст.
Бояд зиндагии содда ва мухтасар дошт, вагарна дар рӯзи қиёмат ба хотири ҳисо-бу китоб ба таклиф дучор мешавед.
Бо марг муқобила кунед, то зиндагӣ насибатон шавад.
Дунёро барои охират ва охиратро барои Аллоҳ (ҷ) тарк кунед.
Онон ки барои охират дунёро тарк мекунанд, мақбул нестанд, балки мақбул касе аст, ки ҳаққи дунё ва охиратро адо мекунад.
Бо марг дӯстӣ ва муҳаббат дошта бошед, то зиндагии ростин ва хушҳолӣ наси-батон шавад.
Насиҳатпазири ман маргро ёд мекунад, савоби вай андоза надорад.
Агар касе насиҳати маро бишнавад, ҳеҷ чизеро гаронтар аз марг намешуморад.
Банда:
Аллоҳ таъоло бо ҳар ваъдаи худ ваъидро ҳам зикр кардааст ва ин барои он аст, то банда умедвор ва тарсанда аз Худо бошад.
Касеро, ки Аллоҳ (ҷ) ҳидоят накунад, ӯ гумроҳ аст.
Ҳар киро Худованд (ҷ) офият надиҳад, ӯ дар озмоиш афтодааст.
Аллоҳ таъоло ба касе, ки мадад накунад, ӯ расво аст.
Аллоҳ таъоло ба касе ки ҳидоят кунад, ӯ роҳёб аст.
Аллоҳ таъоло касеро ки гумроҳ кунад, ӯ гумроҳ аст.
Бандае, ки ба хотири кадом молу матои дунявӣ кибр ва ғурур кунад, то вақте Ал-лоҳ (ҷ) бар вай ғазаб мекунад, ки ин кибрро тарк кунад.
Мутаваҷҷеҳ бош, ки Аллоҳ (ҷ) ҳамаи чизро мебинад ва бар ҳамаи ҳолот хабардор аст.
Чаҳор хислат аст, ки дорандаи он бандагони баргузидаи Аллоҳ ҳастанд: яке он ки ба тавбаи тавбакунанда хушҳол мешавад, дуввум он ки ба гунаҳкор мағфират ме-хоҳад, саввум он ки эърозкунандаро ба роҳи нек даъват мекунад ва чаҳорум он ки ба некикунанда мадад мекунад.
Ихлос ва роҳат:
Агар мехоҳед, ки хушҳолӣ насибатон шавад, забони худро аз гила ва шикоят дур нигаҳ доред.
Ихлоси ростин он аст, ки иваз ва бадали аъмоли худро нахоҳед.
Самара ва меваи ихлос, ризо ва хушҳолии Аллоҳ таъоло аст.
Дар аъмоли хеш ихлос кунед, вагарна тамоми таколиф ва хориатон барбод ва беҷо меравад.
Илм бидуни ихлос ҳеҷ фоидае надорад.
Хубтар ва бадтар:
Гуноҳро агар ҷавон ҳам кунад, бад аст, аммо бадтар он ки пир кунад.
Ҳар касе ки адл кунад, хуб аст, аммо амир ва подшоҳ кунад, беҳтар аст.
Амир агар кибр кунад, бад аст, аммо агар ғариб кибр кунад, бадтар аст.
Сустӣ дар ибодати Аллоҳ (ҷ) барои мардуми авом бад аст, магар барои олимон бисёр бад аст.
Ҷоҳил агар бо дунё мастӣ кунад бад аст, аммо агар олим бо дунё мастӣ кунад, хеле бад аст.
Гӯшагирӣ аз мардуми бад амали савоб дорад ва нишастан бо аҳли илм нисбат ба гӯшагирӣ савоби бештар дорад.
Он шахсе, ки дар садри Ислом мурда, бисёр некбахт аст.
Агар мардуми пир тавба кунанд, хуб аст, аммо агар ҷавонон тавба кунанд, бисёр беҳтар аст.
Гардиши замона агарчи лоиқи тааҷҷуб аст, аммо ғафлат аз ҳолот бештар қобили тааҷҷуб аст.
Муҳаббат, кина, дӯстӣ ва душманӣ:
Ҳамеша барои дӯстӣ ва муҳаббат кӯшиш кунед ва аз душманӣ эҳтироз кунед.
Аз якдигар риштаи тааллуқро қатъ накунед, кина макунед ва бо якдигар бародари бародар бошед.
Хор ва ғариб касе аст, ки дар дунё дӯст ва рафиқ надорад.
Муҳаббати зиёда ба як чиз инсонро кӯр ва кар мекунад.
Бо марг муҳаббат кун, ки зиндагӣ насибат шавад.
Дар рӯзи ҷанг доманатро ба шарми гурез олуда масоз.
Агар комёбӣ насибат шавад, ба хирмани мардум оташ маяфкан.
Қабр:
Касе ки ба қабр бидуни тӯша биравад, монанди он аст, ки дар баҳр бидуни киштӣ сафар мекунад.
Қабр торик аст ва чароғи он калимаи тайиба аст.
Дуздӣ, хиёнат ва ваъда:
Аз се чиз касе хайр надидааст: маъсият, аҳдшиканӣ ва макр.
Аз дуздӣ ва хиёнат иҷтиноб кунед, зеро ки ин аъмол фақр ва гуруснагиро ба миён меоварад.
Хиёнат, ваъдахилофӣ ва дуздӣ накунед.
Гуноҳ:
Тарки гуноҳ аз машаққати тавба бисёр осон аст.
Бадбахттарин кас он аст, ки худаш бимирад, аммо гуноҳаш зинда бимонад, (яъне чунон амали бадро асос бигузорад, ки пас аз мурданаш ҳам давом кунад).
Гуноҳ торикӣ аст ва чароғи он тавба аст
Бар қавме, ки зино (ва даъвои он) ошкор шавад, Аллоҳ (ҷ) бар онҳо балоҳо ва офатҳоро нозил мекунад.
Ибодат ва саҷда:
Ман дар замони ҷоҳилият ҳам ба бут саҷда накардаам, балки ҳар гоҳ мавқеъ пай-до кардам, онро шикастаам.
Касе ки дар корҳои Аллоҳ (ҷ) машғул бошад, Аллоҳ (ҷ) корҳои ӯро сарбароҳ меку-над.
Ибодат пуле аст, ки дӯкони он хомӯшӣ аст.
Хуш ва писандида:
Абубакр (р) ба Набӣ (с) гуфт: се чизро ман хуш дорам; яке дидан ба чеҳраи мубораки шумо, дуввум масраф кардани мол ба хотири шумо, саввум ин ки духтари ман дар никоҳи шумо бошад.
Хушам меояд, ки мӯйи синаи муъмин бошам.
Ҳаст ва мебошад:
Бузургтарин дониш дониши тақво аст.
Бузургтарин ҳамоқат ҳамоқати бадкорӣ аст.
Дар дурӯғҳо бузургтарин дурӯғ хиёнат аст.
Пули сирот торикӣ аст ва яқин чароғи он аст.
Охират торикӣ аст ва аъмоли нек чароғи он аст.
Сарбаландӣ дар тақво мебошад.
Молу давлат дар таваккал аст.
Бузургӣ дар оҷизӣ аст.
Хидмат:
Агар мехоҳӣ аз дӯзах наҷот ёбӣ, хидмати махлуқи Аллоҳро бикун.
Ҳирс:
Мардуми камҳавсала ва пастфитрат ҳарисони ҷаҳонанд.
Бадбахт:
Ҳақиқат ин аст, ки ҳокимон дар дунё ва охират бадбахттарин мардумон ҳастанд.
Ҳақ:
Мардро аз ҳақ бишинос, на ҳақро аз мард.
Соз ва суруд:
Соз ва суруд тавилаи шайтон аст.
Дарахт:
Дарахти мевадорро қатъ накунед.
Кор:
Дар корҳои Аллоҳ (ҷ) кор надошта бошед, вагарна Аллоҳ (ҷ) дар корҳои шумо кор медошта бошад.
Тасбеҳ:
Ҷонваре, ки мемирад ва дарахте, ки қатъ карда мешавад, омили он ин аст, ки тасбеҳи Аллоҳ (ҷ)-ро тарк кардааст.
Ҷаҳаннам:
Ҷисме, ки бо ҳаром рушд ва нуму карда бошад, ҷойи он дар ҷаҳаннам мебошад.
Сахо:
Бардошт ва таҳаммули мушкилот ва барои бандагони Худованд (ҷ) суҳулат (осонӣ ва нармӣ) эҷод кардан, беҳтарин ҷавонмардӣ ва афзалтарин саховат аст.
Нодор:
Ҳеҷ мусалмонеро нотавон ва нодор надонед, зеро ки он мусалмони нодор ҳам дар назди Аллоҳ (ҷ) иззати зиёд дорад.
Машварат:
Агар касе машварат мехоҳад, рост бигӯед, то машварати дуруст дода шавад.
Аз мушовир чизеро пинҳон накунед, зеро ки мавонеъ эҷод мешавад.
Озод:
Ту мардумро чаро ғулом месозӣ, дар ҳоле ки аз модар озод пайдо шудаанд.
Таҳияи М.Комил
