Ё худ сафорати Тоҷикистон ба ҷуз додани «Возвращения на родине» кадом масъулиятро анҷом медиҳад?
Т. Салом
14 ноябри соли ҷорӣ ҷасади бесари Аҳтамшоҳ Шарипов, шаҳмарди шаҳиди тоҷике ки 28 сентябр дар Маскав ғайб зада буд, дар ноҳияи Панҷ, зодгоҳи шаҳид, мадфун шуд. Вале то ҳол сари ӯ зери хок нашуда. Ақориби ӯ, ки пайи мунтақил намудани ҷасади шаҳид ба Тоҷикистон буданд, мегӯянд, иллати ба дарозо кашидани ҷасад муайян кардани ДНК ва сари шаҳиду тафтишот дар прокуратураи байниноҳиявии Бабушкино будааст, ки бо вуҷуди мунтазирии беш якмоҳа муваффақ ба ташхису муайян кардани ДНК ва гирифтани сари ҷасад нашудаанд ва билахира, маҷбур гаштаанд, то ҷасадро бидуни калла ба хоки кишвар оранд. Ин ҳам дар ҳолест, ки Каромат Шарипов, раиси Созмони саросарии муҳоҷирини тоҷики муқими Маскав ҳанӯз моҳи октябр гуфта буд, таҳлили ДНК ками андар кам ду ҳафтаро дар бар мегирад, аммо то замони иншо шудани матлаб ҳоло ҳам сари аз танҷудои марҳум Аҳтамшоҳ Шарипов, ки бинобар ба оташ кашиданаш шинохтанаш мушкил аст, дар яке аз ҷасадхона (морг)-ҳои шаҳри Маскав аст ва то ҳол тақдираш ҳал нашуда.
Ҳангоме ки ҷасад ба Тоҷикистон расид, моро иттифоқ уфтод, бо ақориби марҳум Аҳтамшоҳ дар фурудгоҳ вохӯрем. Искандар ва Ҳусайн Шарипов, ки ҷасадро ба Тоҷикистон оварданд, аз машокили худ дар ростои ҷустуҷӯ ва дарёфти ҷасади писари бародарашон дар Маскав лаб кушоданд. Эшон гуфтанд, замоне ки Аҳтамшоҳ Шарипов мармуз ғайб зад, ба ниҳодҳои масъули Федератсиюни Русия ва сафорату намояндагии Хадамоти муҳоҷирати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Маскав муроҷеъ шудаанд. Аммо дар сафорати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Русия эшонро касе лоиқи суҳбат ва пазириш надониста, балки онҳоро гуфтаанд: то ба 02 муроҷиат намоед, ба шӯъбаи милитсия ариза нависед. Дар ҳамин ҳол, Искандар Шарипов мегӯяд, чун ба шуъбаи корҳои дохилии ноҳияи Митишии вилояти Маскав муроҷеъ шуданд, масъулини шуъба аризаи онҳоро қабул накардааст.
Ба андешаи Искандар Шарипов, муҳоҷири тоҷик, иллати ин ҳам ҳамон силсилаи беҳуқуқиест, ки нисбати атбоъи Тоҷикистон дар Русия пиёда пешавад. Агар чунин набуда, чаро ҳадди ақал аризаи эшон пазируфта нашуда? Дар чунин маврид эшонро суол кардем, ки дар ин росто ҷаҳди сафорати Тоҷикистон дар Русия, ки дар раъси он Абдулмаҷид Достиев қарор дорад, дар кадом поя буд? Искандар Шарипов гуфт, «чун Аҳтамшоҳ Шарипов ғайб зад, се рӯз баъд ба сафорати Тоҷикистон дар Русия муроҷиат намуда гуфтем, ки шуъбаи корҳои дохилии ноҳияи Митиши арзираи моро қабул наменамояд, аммо аз сафорат ҷавоб гирифтем, ки «ҷиҳати ин масъала мо коре карда наметавонем, балки ин кори шуъбаи корҳои дохилист ва ба шуъбаи корҳои дохилии минтақае ки ҳастед, муроҷеъ шавед».
Ростӣ, вақте чунин ҷавобу «иқдом»-и як ниҳоди диплуматики Тоҷикистон дар Русия шунида мешавад, боиси таассуф аст, дар ҳоле ки он аз ҳукумати расмии кишвар намояндагӣ менамояд ва он ҳам бошад, дар кишвари шарики стротежики мо. Гузашта аз ин тибқи Сарқонуни кишвар, кафили ҳуқуқу озодиҳои шаҳрванд президент аст ва сарвари давлатро дар навоҳӣ руасои шаҳристонҳо ва берун аз кишвар сафирон намояндагӣ менамоянд. Дар чунин ҳол, оё ҳифзи ҳуқуқи шаҳрванди Тоҷикистон ба ӯҳдаи фиристодаи Ҳукумати Тоҷикистон нест?
Бояд гуфт, воқеан ҳам, қабул шудани муроҷиати шаҳрвандони Тоҷикистон боис шуда, ки ҷасади шаҳид ёфт шавад, вале мавзеъгирии сафорати Тоҷикистон дар Русия нисбат ба як табааи кишвараш дар ҳоле садо дода, ки шуъбаи корҳои дохилӣ муроҷиати шаҳрвандони Тоҷикистонро напазируфта. Дар чунин ҳол, суол ин аст, ки агар чунин аст, бо кадом роҳ шаҳрвандони мазкури кишвар тавонистаанд дар иртибот ба пазируфтани муроҷиаташон мутақоид шаванд?
Дар ҷавоб ба суоли боло Ҳусайн Шарипов, бародари падари шаҳид Аҳтамшоҳ мегӯяд, ӯ шинос (хозяйн)-е дошта, ки дар ҳоли қабул нашудани муроҷиаташон ба ӯ рӯ овардаанд ва он марди рус ба доди эшон расидаасту ҷиҳати қабули аризаашон ба шуъбаи корҳои дохилӣ талошҳое ба харҷ дода. Албатта, дард аст, вақте ки масъули Ҳукумати Тоҷикистон дар як мулки бегона ба додат намерасаду дили як рус ба холат месӯзад. Бо назардошти иттифоқ уфтодани ин мушкил Искандар Шарипов мегӯяд, сафорати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Русия ба ҷуз варақаи «Возвращение на родине» додан дигар коре ҷиҳати ҳалли машокили муҳоҷирини коруфтода нахоҳад кард. Зимнан Искандар Шарипов бо арзи сипос ба яке аз масъулини дафтари Хадамоти ҳиҷрати Тоҷикистон бо исми Далер Сангинов гуфт, воқеан, шурӯъ аз лаҳзае ки онҳо ҷиҳати дарёфти кӯмак ба дафтари Хадамоти муҳоҷират дар Русия дархост кардаанд, намояндаи ин ниҳод эшонро ҳамроҳӣ намудааст. Ба гуфтаи Искандар Шарипов, хоса Далер Сангинов, як тан аз масъулини намояндагии Хадамоти муҳоҷирати кишвар дар Русия ҳамроҳ бо ӯ ба ҳар як дару кӯе сар задааст, то ишколи ҳамватанонро саҳл намояд. «Далер Сангинов, воқеан, собит намуд, ки ӯ тоҷик аст ва барои тоҷикон дилаш месӯзаду хидмат менамояд, ки ин амали ӯ боиси таҳсину ифтихор аст», афзуд Искандар Шарипов.
Замоне ки «сандуқи оҳанин» ба кишвар расид, масъулини ин ниҳод дар кишвар бо шумули Анвар Бобоев, муовини аввали сардори Хадамоти муҳоҷират ҳузур доштанд. Анвар Бобоев гуфт, тавассути намояндагияшон дар Маскав ва инчунин дахолати Шукурҷон Зуҳуров, раиси Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олӣ аз қазия огаҳ шуда, ҷиҳати кӯмаки шаҳрвандони азодор ба кӯмак шитофтаанд. Ин дар ҳолест, ки азодорон бобати кӯмаки кормандони ин ниҳод назари нек доранд, вале аз саҳлангории сафорати Тоҷикистон дар Русия шиква менамоянд. Ҳол он ки Анвар Бобоев мегӯяд, масоили вафқ тавреанд, ки Хадамоти муҳоҷират ба танҳоӣ аз ӯҳдаи ҳалли онҳо намебарояд, балки бобати ҳалли ин гуна машокил бояд сафорати Тоҷикистон, Хадамоти ҳиҷрат ва соири диаспораҳои тоҷик мунсаҷим шаванд. Зеро «дар Русияе ки 90 фисади муҳоҷирини кории мо он ҷо ҳастанд, 10-11 нафар корманди Хадамоти муҳоҷирати кишвар наметавонад фаъолияти муваффақ анҷом диҳад. Дар ҳоле ки Федератсиюни Русия зиёда аз 80 маркази маъмурӣ дорад, бояд потенсиали намояндагии хадамот дар ин кишвар зиёд карда шавад, баъдан, бояд хадамот ҳамкории худро бо диаспораҳо мустаҳкам намояд, ҳол он ки он ҷо мо 70 диаспора дорем. Ба роҳ мондани ҳамкорӣ бо ин диаспораҳо ва ҳамчунин муттаҳид кардани онҳо амри зарурист», афзуд А. Бобоев ва дар ростои таҳким бахшидани ҳамкории диаспораҳо бо Хадамоти муҳоҷират аз иқдоми Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон – қабули Консепсияи кор бо диаспораҳо ҳамчун шарикони рушди ҷомеаи Тоҷикистон ёдоварӣ намуд.
Бояд қайд кард, ҳанӯз замони аввали тафтишот ҷониби Русия қотилони Аҳтамшоҳ Шариповро маняк гуфта буд, аммо ақрабои марҳум мегӯянд, бовар надоранд, бародарзодаашонро маняк кушта бошад, балки фоҷиа ба дасти миллатгароёни рус сар задааст. Зимнан гуфта мешавад, гумонбар Алексей Суворов ин кушторро ба ӯҳда гирифтааст, аммо ҷониби Тоҷикистон ҷиҳати таҳқиқи масъала бобати ин мавзӯъ иқдоме мекарда бошад? Дар ҷавоб ба ин суол Анвар Бобоев мегӯяд, тафтишот идома дорад ва намояндагии ниҳоди онҳо дар ҷараён аст, ки албатта, муфаттишон корро то ахир бояд анҷом диҳанд. Вале мавсуф боз ба ҳамкории сафорати Тоҷикистон ба рафти тафтишот ишора кард.
Дар ахир бояд гуфт, то замони иншо шудани ин матлаб ҳеҷ хабари дақиқе дар робита ба мунтақил шудани каллаи ҷасад ва инчунин натиҷаи тафтишот набуд, вале шояд ваъдаи Анвар Бобоев қобили бовар бошад. Чунки бародарзодаи марҳум Аҳтамшоҳ Шарипов аллакай аз таваҷҷӯҳи ин ниҳод ба қазия ҳарфҳои нек гуфт. Аммо чун боз ҳам аз сафорат ёдоварӣ мешавад, оё метавон гуфт, ки сафир ба ҳалли ин қазия дахолат хоҳад кард, ҳол он ки оддитарин кӯмакро ба ақрабои марҳум Аҳтамшоҳ Шарипов раво надида буд? Албатта, ба ин суол вақт ҷавоб хоҳад гуфт.
(Наҷот)
