Ҳумоюн, хонандаи сомона
Раддияи кутоҳе ба матлаби рӯзноманигор Муҳибуллоҳи Қурбон ба номи “Улампик”- и ВВС” , ки дирӯз 11 сентябр дар сомона нашр шуда буд, тақдим менамоем.
“Аслан бо шумо мувофиқ нестам. Имрӯз БиБиСӣ дар Тоҷикистон танҳо расонае аст, ки ба забони дуруст менависад. Чаро шумо мехоҳед моро аз ҳамзабонон ҷудо кунед ва дубора ба домани русҳо бияндозед?
Ҳар кӣ ӯ аз ҳамзабоне шуд ҷудо,
Безабон шуд гарчи дорад сад наво.
Таърихан мо навиштаҳои урупоиро ба забони худ мувофиқ мекардем. Машина – мошин; стакан – истакон; абонент – обуна; комитет – кумита, банк – бонк ва карта/card -корт.
Аломати “о” дар забонҳои урупоӣ наздиктар ба у дар забони мост ва “а” дар забонҳои урупоӣ наздиктар ба “о” дар забони мост. Бад-ин тартиб Shanghai табдил меёбад ба Шонгҳой. Шанхай шакли русишуда аст, чун русҳо садои ҳ надоранд; medal/медаль ба медол, olympic ба улампик, Canada ба Конодо.
Ҳинду Ҳиндустон ҳар ду дар забони мо таърихан дар канори ҳам истифода мешуд. Масалан: Рӯ ба Ҳинд овардани соҳибдилон аз баҳри чист? Офтоб оинаро муҳтоҷи хокистар кунад.
Номи Мағриб ва Марокаш ҳам ҳамеша дар канори ҳам истифода мешуд ва ин ҳеч ишколе надорад.
Хитой баргирифта аз “Китай”-и русӣ аст. Китай баргирифта аз “Хито”-и форсӣ аст, ки ба бахше аз сарзамини кунунии Чин гуфта мешуд. Кишвари имрӯза Чин аст. Бо истифодаи вожаи “чиноӣ” инҷониб ҳам мухолифам ва дурусти он “чинӣ” аст.
Навиштани ҷойномҳо имрӯз дар аксари ҷойҳо иштибоҳ аст, чун пайравӣ аз як забони бегона (русӣ) аст.
Мирзо Сироҷиддин Ҳоҷӣ Мирзо Абдуррауф, ки худ аҳли Бухоро буд дар аввали қарни бист дар китоби худ “Туҳафи аҳли Бухоро” менависад: “…дар Порис монда, баъдро равонаи Ландан, пойтахти… Бритониё…” “Олмон ва Утриш Лаҳистонро байни худ тақсим намуданд.” “Дурӯза… роҳ тай намуда, омадем Маскав (مسکو), ки яке аз шаҳрҳои бузурги… Русия аст”. “Петри Кабир, аввалин имперотури тараққихоҳ…”
Дар тӯли даҳсолаҳо бо баҳонаи ин ки “мардум намефаҳмад” забони моро ба хориву зорӣ оварданд. Танҳо бо истифодаи пайваста аз забоне дуруст метавон забони дурусту равонро дар ҷомеъа ҷорӣ кард.”
